Astragalus membranaceus – właściwości i zastosowanie

Codziennie odkrywamy na nowo tajniki starożytnej medycyny azjatyckiej. Zioła, których działanie chińscy lekarze tłumaczą od przeszło 2 000 lat pozytywnym wpływem na przepływ życiodajnej energii Qi w meridianach, zostały gruntownie przebadane nowoczesnymi metodami medycyny zachodniej. Dzięki temu, w przeciwieństwie do starożytnych, znamy już dokładnie wszystkie składniki tych roślin, a ich opisując ich działanie posługujemy się wiedzą biochemiczną, farmakologiczną i farmakognostyczną. I zazwyczaj potwierdzamy wiedzę starożytnych, dodając do niej wiele nowych ciekawych spostrzeżeń.

Jak tłumaczyć niegasnącą w Azji od stuleci popularność tradycyjnych ziół, jeśli nie ich skutecznością? W dzisiejszych czasach często obserwujemy mody na stosowanie niesprawdzonych specyfików, które mijają szybko właśnie z powodu ich nieskuteczności. Tymczasem chiński lekarze medycyny naturalnej do tej pory nie pobierają opłat za leczenie chorób. Są wynagradzani jedynie za ich skuteczną profilaktykę.

Astragalus membranaceus – traganek błoniasty – znany w Chinach jako huang qi, czyli żółty przywódca, jest jedną z podstawowych roślin leczniczych. Nazwa ta odnosi się do żółtego koloru korzenia oraz jego wyjątkowych właściwości zwiększających poziom energii życiowej Qi. Dziś powiedzielibyśmy – właściwości adaptogennych i tonizujących.  

Czym są zatem adaptogeny? W wielkim skrócie można powiedzieć, że poprawiają funkcje każdej komórki organizmu. Wykazują bowiem olbrzymi potencjał antyoksydacyjny, neutralizują niszczycielskie wolne rodniki, dzięki temu w znaczącym stopniu powstrzymują procesy starzenia, a nasilają procesy regeneracji. Dzięki ich zastosowaniu coraz więcej osób przekonuje się, że można w naturalny sposób poprawić kondycję fizyczną i psychiczną swojego organizmu, a także pamięć, koncentrację i zdolność uczenia się. Adaptogeny podnoszą nastój i stabilizują emocje, a poprzez wpływ na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza pozytywnie wpływają na równowagę hormonalną organizmu. W czasie sytuacji stresogennych adaptogeny ułatwiają sprawne działanie tkanek i narządów oraz przyspieszają powrót do holistycznej równowagi dynamicznej. Stymulują także do lepszej pracy układ immunologiczny, poprawiając odporność na choroby zakaźne, a po przebytej chorobie skracają okres rekonwalescencji. W przeciwieństwie do coraz powszechniej stosowanych używek, które w efekcie końcowym prowadzą do dewastacji organizmu, adaptogeny nie dają objawów niepożądanych i nie uzależniają.  Co więcej, nieszkodliwość jest jednym z koniecznych warunków zakwalifikowania substancji do grona adaptogenów.

Astragalus cieszy się niesłabnącym od lat zainteresowaniem środowisk naukowych. W bazie streszczeń anglojęzycznych publikacji medycznych można znaleźć blisko 1 000 artykułów na ten temat, aż 43 z nich ukazały się w 2018 roku, a stale publikowane są nowe.

Jakim substancjom aktywnym Astragalus zawdzięcza swoje dobroczynne działanie? Otóż zawiera on ponad 160 saponin, ponad 60 flawonoidów oraz 14 polisacharydów. Do najważniejszych saponin należy astragalozyd I, II i IV oraz izoastragalozyd I i II. Astragalozyd IV jest wyznacznikiem jakości korzenia Astragalusa. Najaktywniejsze flawonoidy należą do grupy izoflawonów, izoflawanów, pterokarpanów, flawonoli, flawonów i flawononów. Całe bogactwo tych substancji znajduje się w ekstrakcie z Astragalusa.

Nasze społeczeństwo starzeje się w dużym tempie, a proces ten będzie się nasilał. Dlatego wciąż poszukujemy substancji, potencjalnych leków, które mogłyby przedłużyć czas życia w komforcie zdrowotnym oraz zachowanej sprawności fizycznej i intelektualnej. Astragalus jest jednym z adaptogenów, które mogą się do tego przyczynić. Badania naukowe wykazują, że składniki jego ekstraktu zwiększają aktywność enzymu telomerazy, przedłużając tym samym żywotność chromosomów i czas przeżycia komórek. Wykazują także silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i immunomodulujące, poprawiają parametry metaboliczne, obniżając poziom cholesterolu, trójglicerydów i glukozy.

Dzięki temu wyciąg z Astragalusa poprawia odporność na choroby zakaźne, skraca czas choroby i przyspiesza powrót do zdrowia. Z powodzeniem stosowano go w zapaleniach narządów wewnętrznych – wątroby, nerek, serca, czy szyjki macicy.

Przeciwcukrzycowe i przeciwmiażdżycowe działanie wyciągu z Astragalusa jest istotnym czynnikiem profilaktycznym choroby niedokrwiennej serca i naczyń obwodowych. Jego silne działanie antyoksydacyjne chroni narządy wewnętrzne przed działaniem czynników szkodliwych i poprawia ich funkcję. Szczególnie korzystny efekt obserwuje się w odniesieniu do serca, wątroby, trzustki, nerek, śledziony, gruczołów wydzielania wewnętrznego i układu nerwowego.

Mechanizm działania przeciwstarzeniowego (w zakresie sprawności ruchowej i pamięci) Astragalusa opiera się na jednoczesnym działaniu antyoksydacyjnym i immunomodulującym. Wykazano także, że jego ekstrakt wpływa korzystnie na skórę, włosy i paznokcie. Przede wszystkim opóźnia proces fotostarzenia skóry indukowany promieniami UV, hamując rozpad kolagenu i stymulując proliferację fibroblastów.

Wyciąg z Astragalusa podtrzymuje prawidłową funkcję układu rozrodczego zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Stwierdzono, że jego stosowanie usprawnia proces owulacji oraz zwiększa liczbę i ruchliwość plemników. Pozytywny wpływ na układ hormonalny powoduje, że Astragalus poprawia libido i funkcje seksualne u obu płci, a u kobiet zmniejsza objawy napięcia przedmiesiączkowego. Po menopauzie redukuje znacząco objawy uderzeń gorąca, nocnych potów, lęku, obniżenia nastroju.

Działanie immunomodulujące leży u podstaw wykorzystania Astragalusa w leczeniu pomocniczym nowotworów. W literaturze opisano korzystny wpływ podawania wyciągu w przypadku raka wątroby, żołądka, płuc, nerek, pęcherza moczowego, jelita grubego, glejaka mózgu. Autorzy tych badań zaobserwowali zwiększenie efektu działania chemioterapii, hamowanie nawrotów choroby nowotworowej, przedłużenie życia pacjentów, zmniejszenie objawów niepożądanych radioterapii i chemioterapii. Wykazano między innymi ochronne działanie Astragalusa na szpik kostny podczas terapii cytostatykami i lekami immunosupresyjnymi.

prof. dr hab. n. med. Kinga Borowicz-Reutt

Samodzielna Pracownia Neuropatofizjologii Doświadczalnej, Katedra Patofizjologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

dr Monika Elżbieta Jach

Katedra Biologii Molekularnej, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie