Natura spieszy nam z pomocą. część 2 – prawoślaz
W okresie niesprzyjającej aury robimy wszystko, żeby do infekcji nie dopuścić. Ale co robić, jeśli już do niej dojdzie? Warto wtedy zadbać o ograniczenie samonadkażania się wirusem i nadkażenia bakteryjnego, wymagającego już z reguły zastosowania antybiotykoterapii. W czasie nieżytu nosa chusteczkę higieniczną wyrzucamy już po jednokrotnym użyciu. Powinniśmy także pamiętać o systematycznym oczyszczaniu błony śluzowej nosa roztworami izotonicznymi soli. Tworzą one warstwę chroniącą przed wnikaniem nowych cząstek wirusa oraz rozprzestrzenianiem się infekcji. Takie produkty zawierają często dodatkowy składnik nasilający działanie terapeutyczne. Może nim być propolis lub substancje roślinne, na przykład prawoślaz lekarski (Althaea officinalis).
Prawoślaz – dobroczynny kuzyn malwy
Surowcami farmaceutycznymi prawoślazu są korzenie oraz liście. Korzeń zawiera najwięcej substancji śluzowych stanowiących o zastosowaniu klinicznym prawoślazu. Ale ta roślina lecznicza jest także źródłem innych cennych substancji, takich jak pektyny, betaina (o działaniu nawilżającym i przeciwbakteryjnym), flawonoidy, kwasy organiczne czy kumaryny. Wyniki ostatnich badań wykazały także efekt przeciwzapalny, immunomodulujący, antyoksydacyjny, przeciwdrobnoustrojowy. Stosowanie prawoślazu jest praktycznie pozbawione działań niepożądanych, poza przypadkami odczynów alergicznych u osób uczulonych.
Najbardziej powszechne zastosowanie prawoślazu lekarskiego to infekcje górnych dróg oddechowych. Pomocniczo stosuje się go w leczeniu innych chorób przebiegających z suchym męczącym kaszlem lub zalegającą w oskrzelach wydzieliną. Korzystny wpływ wyciągów z prawoślazu na błony śluzowe nosa, gardła i krtani wynika przede wszystkim z obecności substancji śluzowych – mucyny i mukopolisacharydów. Związki te powlekają błony śluzowe, a utworzona przez nie warstwa chroni drogi oddechowe przed podrażnieniami, działa nawilżająco i rozpulchniająco. Tego typu działanie protekcyjne zmniejsza uczucie suchości i ból gardła często towarzyszące infekcjom oraz stanom zapalnym. Substancje śluzowe blokują także receptory kaszlu, hamując ten odruch, a jednocześnie ułatwiają odkrztuszanie. Dokładny mechanizm działania przeciwkaszlowego prawoślazu lekarskiego nie został jeszcze do końca poznany, ale najprawdopodobniej wynika z wpływu polisacharydów na receptor serotoninergiczny 5-HT2.
Korzystny wpływ stosowanych miejscowo wyciągów z prawoślazu nie ogranicza się jedynie do ich działania powlekającego, osłaniającego i łagodzącego podrażnienia. Badania in vitro wykazały, że zarówno izolowane polisacharydy, jak i wodne wyciągi z korzenia prawoślazu, poprawiają witalność i zwiększają potencjał podziału komórek nabłonkowych, co jest podstawą procesu regeneracji. Wyniki badań in vitro oraz eksperymentalnych dowodzą także, że polisacharydy prawoślazu wykazują działanie przeciwzapalne i immunostymulujące – nasilają fagocytozę, czyli pochłaniane bakterii przez komórki żerne, oraz wydzielanie substancji aktywnych leukocytów.
Właściwości antyoksydacyjne wykazują przede wszystkim substancje zawarte w kwiatach prawoślazu lekarskiego. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono, że etanolowe wyciągi z kwiatów prawoślazu mają wysoki (porównywalny do witaminy E) potencjał antyoksydacyjny, czyli zdolność do usuwania wolnych rodników i anionów nadtlenkowych. Okazało się także, że wyciągi chloroformowe i metanolowe z korzeni prawoślazu hamują wzrost gronkowców, enterokoków, pałeczki ropy błękitnej, okrężnicy, drożdżaków Candida albicans, a także licznych patogenów bytujących w jamie ustnej.
Podsumowując, działanie przeciwdrobnoustrojowe, immunomodulujące i antyoksydacyjne, kluczowe w leczeniu infekcji, wykazują zarówno produkty pszczele, jak i niektóre rośliny lecznicze, w tym opisany prawoślaz lekarski. Stosując je razem zwiększamy prawdopodobieństwo sumowania się korzystnych efektów terapeutycznych.
Prof. dr hab. med. Kinga Borowicz-Reutt
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
